رده بندی ذرات به صورتی خاص که اکنون برای توصیف ذرات بنیادی به کار می‌رود را مدل استاندارد می‌گویند. بر اساس مدل استاندارد (ذرات بنیادی) ماده از ۶۱ ذره تشکیل شده که این ذرات در سه دسته قرار می‌گیرند:

● لپتون‌ها
● کوارک‌ها
● واسطه‌ها(بوزون‌ها)

 شش عدد کوارک، شش عدد لپتون و چهار واسطه که نیروها را حمل می کنند. به طور کلی ذراتی که ماده را می سازند فرمیون و ذراتی که نیرو ها را حمل می کنند، بوزون نامیده می شوند
که در شکل زیر اسامی ذرات بنیادی به همراه جرم سکون ، بارالکتریکی و اسپین(اسپین یکی از خواص ذرات مانند جرم و بار است. اسپین اندازه ی حرکت زاویه ای ذره است ) آمده است.
 

                                    


 

◄ لپتون‌ها

لپتون‌ها سه نسل دارند که هر نسل از یک ذره و نوترینوی آن ذره تشکیل شده است.

● الکترون
● میون
● تاو

هرکدام از آنها هم یک پاد ذره دارند. به این ترتیب تعداد کل لپتون‌ها ۱۲ عدد می‌گردد. (به عنوان مثال الکترون، نوترینوی الکترون، پوزیترون (پاد ذره الکترون)، نوترینوی پوزیترون برای نسل اول)


 ◄ کوارک‌ها

کوارک‌ها هم سه نسل دارند که هر نسل از دو نوع کوارک تشکیل شده است. این انواع کوارک‌ها را طعم کوارک می‌نامند. کوارکها نطیر الکترون و پروتون دارای بار الکتریکی هستند. اما بار الکتریکی کوارکها کسری از بار الکتریکی پایه استیک خاصیت دیگر جالب کوارکها این است که هیچگاه کوارکها به تنهایی مشاهده نمی شوند و آنها در کنار یکدیگر قرار دارند و ذرات مرکب را می سازند این ذرات مرکب هادرون نامیده می شوند

● نسل اول:u (بالا) ، d (پایین)
● نسل دوم:s (شگفت) ،c (افسون)
● نسل سوم:t (سر یا کوارک حقیقت) ،b (ته یا کوارک زیبایی)

                                                                                


کوارک‌ها شش طعم دارند و هر طعم یک پاد کوارک دارد و هرکدام از آنها در سه رنگ گوناگون هستند. بدین ترتیب در مجموع ۳۶ نوع کوارک وجود دارند.

 


 ◄ واسطه‌ها

برای حمل نیروهای بنیادی طبیعت به ذرات واسطه نیاز است.

● برای نیروی الکترومغناطیسی یک ذره(فوتون)

الکترون و پروتون با انتشار و جذب فوتون همدیگر را جذب می کنند.

● برای نیروی ضعیف سه ذره (W+ , W- , Z0 )  

● برای نیروی قوی هشت ذره (گلوئون)

درنظریه الکترو ضعیف ذره هیگز پیش‌بینی شده بود که  به تازگی بنا بر اعلام سرن ذراتی  با رفتار شبیه به بوزون هیگز مشاهده شده اند. که با این حساب همۀ ذرات مدل استاندارد در آزمایشگاه مشاهده شده اند.
 

                                    



بدین ترتیب، در دسته ذرات واسطه، روی هم رفته 13 ذره وجود دارند. به این ترتیب ۶۱ ذره مدل استاندارد را تشکیل می‌دهند.

 ◄ تعمیم مدل استاندارد

اگر بخواهیم نیروی گرانشی را نیز در مدل استاندارد وارد کنیم یک ذره به نام گراویتون لازم داریم. این ذره تاکنون در آزمایشگاه مشاهده نشده‌است.